Jak Novae Res na błędach ortograficznych poległo

Internet huczy o tej sprawie, więc krótko dla tych, do których jednak huk nie dotarł: Blogerka Post Meridiem opublikowała recenzję książki Adriana Bednarka pt. „Pamiętnik diabła”. Książkę pochwaliła, ale skrytykowała wydawnictwo Novae Res za nieadekwatną okładkę i przepuszczenie licznych błędów ortograficznych. Wydawnictwo, grożąc jej sądem, zażądało, skutecznie, usunięcia recenzji.

Ocena internautów wypadła jednoznacznie, rolę czarnego charakteru przypisano tu Novae Res i chociaż tę ocenę w pełni podzielam, to zanim powiem dlaczego, jednak dwie uwagi pod adresem pozostałych uczestników dramatu. Nie podoba mi się, że blogerka usunęła recenzję. Chcesz pisać krytycznie o innych, to miej odwagę tej krytyki bronić, a nie czmychaj w mysią dziurę, kiedy krytykowany tupnie nogą. Co do błędów ortograficznych, to wydawnictwo ich autorowi nie dopisało, sam je zrobił. Człowiek, który sadzi takie byki jak „masarz pleców”, „w przewarzającej liczbie”, „na razie niema” i stosuje związki frazeologiczne „rozejść się po łokciach”, nie powinien wydawać książek. Najpierw niech przeczyta ich na tyle dużo, by recenzent nie wskazywał, że „ilość błędów w tej książce jest po prostu żenująca”. Owszem, redakcja i korekta jest obowiązkiem wydawnictwa, ale ma to być szlifowanie tekstu, a nie poprawianie błędów usprawiedliwionych wyłącznie na poziomie trzeciej klasy podstawówki. Jeśli ktoś ma pisarskie ambicje, powinien najpierw opanować elementarny warsztat i znać na tyle gramatykę, frazeologię, ortografię i interpunkcję, by jego tekst nie raził odbiorcy, nawet jeśli nie zostanie zredagowany. Być może takie stanowisko prezentowały normalne wydawnictwa i Bednarek musiał udać się do „innowacyjnego” Novae Res, które za wydanie każe sobie płacić. I tak znowu znaleźliśmy się na poletku self-publishingu, gdzie o możliwości publikacji nie decyduje jakość tekstu, tylko stan finansów autora i gotowość wyłożenia przez niego kilku tysięcy złotych.

Dla większości odbiorców jest oczywiste, że żadna redakcja tej powieści nie została przeprowadzona, komentujący zgodnie wskazują, że podobnie żenujący poziom opracowania tekstu jest w Novae Res normą, a nie wypadkiem przy pracy. Ale nie wydają się rozumieć, że wynika to z modelu biznesowego, bo Novae Res żadnym wydawnictwem nie jest, tylko firmą żyjącą z drukowania autorów za ich pieniądze. Z wydawaniem książek ma to mniej więcej tyle wspólnego, co płacenie za seks z uczuciami.

W piśmie Krzysztofa Szymańskiego, dyrektora zarządzającego Novae Res czytamy jednak, że „błędy rzeczywiście umknęły uwadze obydwu redaktorów, którzy opracowywali tekst” i w związku z tym został skierowany „do dodatkowej korekty”. Dorota Konkel, sekretarz redakcji informuje w wywiadzie dla Booknews, że tekst „właśnie przechodzi trzecią korektę”. Zwróćmy uwagę, że pracownicy „wydawnictwa” najwyraźniej nie odróżniają redakcji od korekty, co w świetle pretensji zgłoszonych w rzeczonym wywiadzie, że blogerka nie ma odpowiednich kompetencji, by pisać, o czym pisze, zakrawa na kuriozum. Oczywiście nie mam podstaw, by pana Szymańskiego czy panią Konkel oskarżać o kłamstwo. Skoro mówią, że tekst przeszedł redakcję i korektę (bo chyba to rozumieją przez uprzednie dwie korekty), mogę się tylko zastanawiać, jak to możliwe, że redaktor i korektor nie wyłapali błędów, które normalnie rzuciłyby się w oczy każdemu adiustatorowi nawet po wypiciu litra wódki i upadku ze schodów na głowę. Długo nad tym myślałem, ale w końcu rozwiązałem zagadkę. Novae Res najwyraźniej zatrudnia jako redaktorów Ukraińców uczących się polskiego, a jako korektorów niewidomych. I należy temu przyklasnąć: im więcej Ukraińców pozna polski, tym szybciej zintegrują się z Europą, a zatrudnianie niepełnosprawnych powinno być dla każdej firmy priorytetem.

Ciekawa jest terminologia stosowana przez ekipę Novae Res: okazuje się, że pod adresem blogerki skierowali nie żądanie usunięcia recenzji, a jedynie „prośbę”. Prośba wsparta groźbą skierowania sprawy do sądu jest dosyć specyficzną prośbą, ale rozumiem, że w Novae Res na porządku dziennym są prośby w rodzaju „zrób, proszę, tę korektę, bo jak nie, to dostaniesz w zęby”. Zajmijmy się teraz tą dodatkową motywacją, jaką wydawnictwo postanowiło zachęcić blogerkę do spełnienia prośby, by nie informowała świata, że w Novae Res nie znają ortografii. Zapowiedzią sankcji karnych, zapowiedzią zgłoszoną, według pani sekretarz, absolutnie na marginesie obszernego maila, prawie przypadkiem, można powiedzieć, że pech, że się tam w ogóle znalazła, bo pani sekretarz skupiała się na czym innym, a według dyrektora zarządzającego zapowiedzią zgłoszoną przez panią sekretarz wskutek emocji. Jak rozumiem, emocji tak wielkich, że nawet w trakcie pisania obszernego maila nie zdążyły wygasnąć, ale o których pani sekretarz do czasu wywiadu zapomniała i dlatego o nich nie wspomina. Nie wiemy, jakim paragrafem Novae Res groziło blogerce, prawdopodobnie żadnym, bo nie ma takiego, który przy tej recenzji, nawet naciągając prawo, dałoby się wykorzystać. Novae Res liczyło zapewne na to, że blogerka o tym nie wie i się przestraszy. Jak widać, nie przeliczyło się. Tyle że grożenie komuś wziętymi z powietrza sankcjami prawnymi, żeby zmusić go do określonego zachowania i uzyskać określoną korzyść, wyczerpuje znamiona groźby karalnej.

Dorota Konkel w wywiadzie mówi: „Blogerka wykroczyła poza ramy recenzji, (…) budując niezgodne z prawdą wnioski”. Jakie wnioski recenzentki są niezgodne z prawdą? Nie wiemy, bo pani Konkel, myśląc, że recenzja została usunięta tak, że nikt jej już nie przeczyta, nie widzi powodu, by swoje twierdzenia uzasadnić cytatami, a przeprowadzający wywiad dba o to, by nie stawiać niewygodnych pytań. „Do każdego naszego przedsięwzięcia podchodzimy w dobrej wierze, w tym również do współpracy z blogerami, która w moim założeniu [chyba „przekonaniu” – przyp. mój] nie powinna sprowadzać się do wylewania pomyj na wydawcę, nawet jeżeli w książce pojawią się niezamierzone usterki stylistyczne czy językowe”. Jakie pomyje Post Meridiem wylała na wydawcę? „W imię wolności słowa nie można np. kogoś obrażać lub komuś ubliżać (…)” W jaki sposób blogerka obraziła wydawnictwo lub mu ubliżyła? W żaden. Czyli sekretarz wydawnictwa stawia blogerce nieprawdziwe zarzuty, co jest pomówieniem. Jeśli któraś ze stron tego konfliktu może w sądzie dochodzić swoich racji, to jest nią blogerka, a nie wydawnictwo.

Twierdzeń, że bloger ma się trzymać jakichś wymyślonych przez Novae Res ram recenzji, komentować nie będę, bo wspaniale rozprawił się z nimi Paweł Opydo, który całą sprawę nagłośnił. Ciekawa jednak jest koncepcja ograniczania wolności słowa. Jeśli się z nią zgadzać, to może w ramach wyższych racji, niezaśmiecania półek księgarskich utworami grafomanów i ludzi, którzy na swój debiut powinni jeszcze sporo czasu zaczekać (nie z założonymi rękami, tylko szlifując warsztat), zakażmy działalności firm self-publishingowych, w tym Novae Res. Co pani sekretarz na to?

Pan dyrektor w swoim piśmie twierdzi, że Novae Res wcale nie ubodło wytknięcie błędów ortograficznych, tylko „sformułowanie Recenzentki dotyczące sugerowania celowego działania Wydawnictwa [czemu dużą literą? – przyp. mój] na szkodę Autora”. Przeczą temu wynurzenia pani sekretarz, że jeśli ktoś nie ma odpowiednich kompetencji, to nie powinien krytykować. Mówi ona wprawdzie o typografii, ale jakoś śmiem wątpić, że krytyka zastosowania takiej a nie innej czcionki tak do żywego dotknęła pracowników Novae Res, że postanowili zamknąć krytykującej usta. Co innego ośmieszające ich błędy ortograficzne. Pan dyrektor z panią sekretarz zapomnieli o podstawowej zasadzie, że jeśli się komuś wciska kit na dwa głosy, to najpierw trzeba uzgodnić wspólną wersję. I to mającą ręce i nogi, bo recenzentka, wytykając Novae Res, że przez wypuszczenie edytorskiego bubla zaszkodziło autorowi, wcale nie zarzuca wydawnictwu celowego działania: zastanawia się, „czy to nieuwaga, czy niedbalstwo” i dochodzi do wniosku, że „pewnie jedno i drugie”.

Podsumowując, cała afera nie wzięła się z naruszenia wydawniczych standardów, nie była wynikiem odstąpienia od uznawanych norm (np. w wyniku nadmiernych oszczędności), tylko wynika z wewnętrznej logiki self-publishingu. Firmy self-publishingowe nie są nastawione na czytelnika, tylko na autora. Nie mają dostarczyć czytelnikowi pełnowartościowego produktu, czyli porządnie napisanej przez utalentowaną osobę, a następnie starannie przygotowanej do wydania książki, tylko wywołać u autora (zwykle niemającego predyspozycji do pisania) przekonanie, że taka właśnie książka została opublikowana. Do tego celu redakcja i korekta jest niepotrzebna, skoro kosztuje, a blogerzy i tak nie biorą tego pod lupę (zawodowi krytycy twórczością self-publisherów się nie zajmują). Maciej Ślużyński podał na Weryfikatorium, że sprawdził jakieś dwadzieścia recenzji tej książki i w żadnej o owych bykach ortograficznych nie było słowa. I dlatego recenzję Post Meridiem należało za wszelką cenę usunąć. Bo pokazywała autorowi, że dostał coś, co wydawniczym standardom w żadnej mierze nie odpowiada. Negatywne recenzje blogerów przy książkach skierowanych rzeczywiście do czytelników zwykle wydawnictwa mało obchodzą, dlatego że zasięg tych recenzji jest ograniczony, a przełożenie na sprzedaż żadne. Co innego, jeśli tym docelowym klientem nie jest czytelnik, tylko autor, tu trzeba reagować. A że interes z etycznego punktu widzenia dość wątpliwy, to i zajmują się nim ludzie, którzy swoje cele usiłują osiągnąć przez zastraszanie krytyków. Tyle że to puste groźby, po moich wpisach Aleksander Sowa, Marta Grzebuła i Skajstop, udający pisarza moderator forum Wydawnictwa i ich obyczaje, gardłowali, że mnie pozwą, a ja jakoś tych pozwów nie mogę się doczekać. Zresztą jak bać się takich gróźb, kiedy grożący sam robi w portki do tego stopnia, że jak ów ostatni osobnik przysyła mi je pod pseudonimem. Ale kto wie, może coś się zmieni, więc, panie i panowie z Novae Res, czekam na żądanie usunięcia wpisu i pozew sądowy.