Robiąc redakcję nie poprawiły się błędy

Kwestia redakcji w wydawnictwach ze współfinansowaniem frapowała mnie od samego początku. Wiadomo, jeśli autor nie chce zapłacić za redakcję (a często nie chce, bo nie zdaje sobie sprawy z jej wagi), idzie surowy tekst. Ale co, jeśli płaci? Poprawia się jedynie najgrubsze błędy, skoro wiadomo, że tekstu i tak się nie da uratować? Robi się wyłącznie korektę, i to wordowską? Czy też na bezczelnego zostawia się pierwotną wersję, w przekonaniu, że grafoman i tak nie ma bladego pojęcia, co to ta redakcja? I wychodząc ze słusznego skądinąd założenia, że to bezpieczniejsze, bo grafoman przecież nie doceni poprawek, tylko dostanie wścieklizny, że ktoś ingeruje w jego wybitne dzieło. A może rzeczywiście nad tekstem się pracuje?

Książka Jolanty Nasiłowskiej „Ja, oni i Dżej”, którą zrecenzowałem przed tygodniem, dała mi niesamowitą okazję, by to sprawdzić. Bo Nasiłowska, szukając funduszy na wydanie, udostępniła fragment, który można porównać z ostateczną wersją w powieści, wypuszczonej przez pseudowydawnictwo Psychoskok.

Przy czytaniu książki można dojść do wniosku, że redakcji nie było żadnej. Bo człowiek natyka się na:

– liczne powtórzenia
Ciepły wieczór zaprosił nas miło na miejski deptak. Leniwe stoliki zapraszały, odsuwając lekko śpiące krzesła. Co trochę, zapraszały nas wnętrza lokali, nucąc subtelną muzykę. (str. 63)

– konstrukcje typu „idąc przez most, spadła mi czapka”
Krążąc po sklepach, zaczęło świdrować mnie w brzuchu. (str. 33)
Myśląc przez chwilę intensywnie, ktoś zastukał mi w ramię. (str. 73)

– dziwaczne porównania
Romans w pracy zaraz każdy pracownik wywęszy jak każdy pies do tropienia romansów. (str. 45)
Jaki pies tropi romanse? Łyżew?

– szwankującą gramatykę
(…) następnego dnia każdy mówili tylko o moim pocałunku z nieznajomym. (str. 93)
[Dżej] Mieszkała blisko, ale dzisiaj droga się jakoś dziwnie wydłużyła. Była też strasznie krzywa i musiała iść wężykiem. (str. 90)
Jedno z dwojga: albo Dżej była strasznie krzywa, albo droga szła wężykiem.

– ułomną frazeologię
Nie zajmowałam sobie tym głowy. (str. 127)

– i ogólnie ciekawe sformułowania
Głośno rozmawiali, próbując zagłuszyć moje myśli. One jednak intensywnie gniotły mi mózg. (str. 97)
Moje uszy zamknęły otwory i rozpoczęły protest. (str. 155).

Do tego dochodzą nonsensy w akcji, które wymieniłem w recenzji, a na które redaktor musiałby autorowi zwrócić uwagę.

Co do korekty, to nasuwało mi się przypuszczenie, że zrobiono wyłącznie wordowską. Świadczyły o tym takie przepuszczone błędy jak: „gapiłam się tempo w ekran” (str. 39), „działała na nich jak magnez” (str. 52), „cholera, [mleko] zważyło się?” (str. 108).

Kiedy jednak dotarłem do rzeczonego fragmentu (str. 131-134), niespodzianka. Książkę rzeczywiście zredagowano:

Pierwotna wersja: Świadkiem mojej beznadziejności była Teresa. Zwierzyłam się jej z tego uczucia i czasem miałyśmy ubaw jak w szkole, z różnych sytuacji z Normanem. Ona widziała jego zachowania w stosunku do mnie, ale też widziała moje zachowania w stosunku do niego.
Po redakcji: Świadkiem mojej beznadziejności była Teresa, której zwierzyłam się jej z tego uczucia. Ona widziała jego zachowania w stosunku do mnie, ale też widziała moje zachowania w stosunku do niego.

Po usunięciu części zdania wprowadzenie podrzędnego ma sens, ale że z błędem (zostawione „jej”), to już nie. Poza tym nie wiadomo, dlaczego redaktor usunął, co usunął, a zostawił następne zdanie dokładnie z tej samej parafii.

Pierwotna wersja: Widziała niebezpieczeństwo całej sytuacji, bo gdyby cokolwiek między nami powstało, byłby to zakazany romans i mógłby nieść za sobą konsekwencje zranienia osób trzecich.
Po redakcji: Widziała niebezpieczeństwo całej sytuacji, bo gdyby cokolwiek między nami powstało, byłby to zakazany romans i mógłby nieść ze sobą konsekwencje zranienia osób trzecich.

Redaktor poprawia „nieść za sobą” na ciut gorsze „nieść ze sobą”, ale urzędnicza nowomowa autorki („konsekwencje zranienia osób trzecich”) już go nie razi.

Pierwotna wersja: Bałam się, że jak sobie wypiję, to każdy zobaczy moje uczucie do Normana. Bałam się, że on tego uczucia nie ma do mnie, i że zrobię po raz setny z siebie idiotkę. Postanowiłam więc to stłamsić.
Po redakcji: Bałam się, że jak sobie wypiję, to każdy zobaczy moje uczucie do Normana. Bałam się, że on tego uczucia nie ma do mnie i że zrobię po raz setny z siebie idiotkę.
Postanowiłam więc stłamsić swoje uczucie do Normana.

Niepotrzebny akapit, wprowadzenie powtórzeń. Za to pokraczne „on tego uczucia nie ma do mnie” zostało.

Pierwotna wersja: Było mi bardzo ciężko, widząc go codziennie jak się do mnie uśmiecha i opowiada o swoich pasjiach.
Po redakcji: Było mi bardzo ciężko, widząc jak codziennie się do mnie uśmiecha i opowiada o swojej pasji.

Bezsensowna zmiana z liczby mnogiej na pojedynczą, bo z żadnego passusu nie wynika, że Norman ogranicza się do opowiadania o jednej pasji. No i nie „było mi ciężko, widząc”, tylko „było mi ciężko, kiedy widziałam”.

Pierwotna wersja: Nadszedł dzień imprezy a ja krocząc nieśmiało po miejskim chodniku w stronę knajpy, powtarzałam sobie:
– Nie dam się, trzymaj się, szalejesz za nim, ale nie możesz krzywdzić innych i siebie. Przejdzie ci.
Po redakcji: Kiedy nadszedł dzień imprezy i krocząc nieśmiało po miejskim chodniku w stronę knajpy, powtarzałam sobie:
– Nie dam się, trzymaj się, szalejesz za nim, ale nie możesz krzywdzić innych i siebie. Przejdzie ci.

Abstrahując od interpunkcji, zdanie Nasiłowskiej jest całkowicie poprawne, czego nie da się powiedzieć o zdaniu redaktorskim, w którym dzień imprezy kroczy po miejskim chodniku.

Pierwotna wersja: Rozglądając się na lewo i prawo wpadłam twarzą w czyjś tors.
Po redakcji: Rozglądając się na lewo i prawo, wpadłam twarzą w czyjś tors.

Jest poprawiony przecinek, czyli mamy dowód, że redaktor ten humor zeszytów widział.

Pierwotna wersja: Każdego dnia chciałam się wtulać w jego niesamowicie męskie ciało. (…) Niesamowicie męski i cudowny zapach owinął moje nozdrza.
Po redakcji: Każdego dnia chciałam się wtulać w jego niesamowicie męskie ciało. (…) Niesamowicie męski i cudowny zapach owinął moje nozdrza.

Redaktora nie razi ani ta „niesamowita” męskość, ani zapach owijający nozdrza.

Pierwotna wersja: Kiedy spora ilość promili zawładnęła naszymi umysłami, zaczęliśmy się przemieszczać po lokalu, tańcząc do puszczanej z głośników muzyki. Moich promili było już na tyle dość, że wskoczyłam na środek parkietu i z innymi dziewczynami pląsałyśmy ochoczo.
Po redakcji: Kiedy spora ilość promili zawładnęła naszymi umysłami, zaczęliśmy się przemieszczać po lokalu, tańcząc do puszczanej z głośników muzyki.
Moich promili było już na tyle dość, że wskoczyłam na środek parkietu i z innymi dziewczynami pląsałyśmy ochoczo.

Nie wiadomo, po co rozbicie na dwa akapity, kiedy należało się zainteresować podwójną informacją o promilach, złym orzeczeniem w drugim zdaniu (powinno być „pląsałam”) oraz fatalnym „przemieszczaniem się po lokalu” na określenie tańca.

Pierwotna wersja: Wymienialiśmy się wtedy subtelnymi, tajemniczymi uśmiechami.
Po redakcji: Wymienialiśmy się wtedy subtelnym, tajemniczymi uśmiechami.

Nie wiem, czy redaktor chciał zrobić z tego jeden subtelny uśmiech, w każdym razie było dobrze, a dołożył błąd.

Pierwotna wersja: Widzę jak na siebie patrzycie i mi Cię szkoda. Na prawdę nic między wami nie było?
Po redakcji: Widzę, jak na siebie patrzycie i mi Cię szkoda. Naprawdę nic między wami nie było?

Wstawiony przecinek po „widzę” i poprawiona pisownia „naprawdę”. Nadal brak przecinka po „patrzycie” i zaimek osobowy dużą literą, chociaż bohaterka to mówi, a nie pisze w liście. Czyli dwa do dwóch.

Kto jest redaktorem, który naniósł te poprawki, trudno powiedzieć. Na stronie redakcyjnej wymieniona jest tylko korektorka Paulina Jóźwiak. Z jednej strony takie wydawnictwa często nie odróżniają korekty od redakcji (tacy fachowcy), z drugiej strony ich redaktorzy, mając świadomość, że pracują nad sieczką, nie chcą się pod nią podpisywać.

Wnioski? W Psychoskoku redakcja rzeczywiście jest wykonywana. Przez osobę skrajnie niekompetentną, ale jest. Redaktor potrafi poprawić trochę interpunkcję, trochę pisownię i w zasadzie tyle. Nie zwraca uwagi na toporną polszczyznę, nie wyłapuje błędów, które powinien bezwzględnie wyłapać, nie poprawia nawet najjaskrawszych nonsensów w akcji, a szczytem wszystkiego jest, że dobre passusy przerabia na kulawe. Moja rada dla „wydających” w Psychoskoku: nie płaćcie za redakcję, wasza książka jest wystarczająco zła, nie musicie obniżać jej poziomu psychoskokową redakcją.