Królik z ulicy Mysiej

W sprawie zamiaru wniesienia przez Martę Grzebułę pozwu do sądu (nie wiem, dlaczego nazywanej sporem czy konfliktem, skoro chodzi o bezprzykładny zamach na prawo krytyka do napisania o książce, że jest do kitu) głos zabrał niejaki Marcin Królik. Najpierw zrelacjonował sprawę:

Pollak kilka razy „zmiażdżył” na swoim blogu twórczość Grzebuły. Teraz Grzebuła chce złożyć w sądzie pozew o zniesławienie. Przy czym – jak twierdzi – nie chodzi o to, że Pollak skrytykował jej książki, ale że zelżył ją jako człowieka. Podobno są podstawy.

Piękne, nie? Podobno są podstawy. Królik to podobno dziennikarz, ale „zapomniał” sprawdzić fakty i podać, że Grzebuła tych podstaw nie potrafi wskazać. Ale jak podobno są podstawy, to pewnie coś jest na rzeczy, gdzieś z pewnością ten wredny Pollak tę biedną Grzebułę zelżył, błotem rzuciliśmy, przylepiło się, niech teraz sobie Pollak gada zdrów, że o Grzebule jako człowieku pół słowa nie napisał. (No, przepraszam, napisał o jej notorycznych kłamstwach, ale to już po wybuchu sprawy).

Od razu chcę rzecz postawić jasno. Pollak w krytyce zarówno Grzebuły, jak i całego zjawiska tzw. vanity publishingu ma sporo racji. (…) Ja jednak mimo to staję po stronie Marty Grzebuły. Robię to dlatego, że w moim przekonaniu ta sprawa nie ma, i chyba nigdy nie miała, nic wspólnego z literaturą. Uważam, że chodzi tu o czystej wody nienawiść człowieka do człowieka.

A ja uważam, że Królik to pisze, bo pała do mnie głęboką nienawiścią, czystej wody nienawiścią, a potajemnie jest zakochany w Marcie Grzebule. Szalenie zakochany. Budzi się rano i szlag go trafia, że taki Pollak postponuje jego ukochaną, przez cały dzień aż trzęsie się z nerwów i ciągle wyobraża sobie, jak to Pollaka w mordę strzeli, a Martuchnę przytuli. Brednie? Brednie. Ale skoro Królik może sobie na podstawie faktu, że zjechałem twórczość Grzebuły, wyciągać i ogłaszać publicznie wnioski, że jej nienawidzę, to ja na podstawie faktu, że bierze w sprawie jej stronę, mogę sobie wyciągać i ogłaszać wnioski, że jest w niej zakochany.

Paweł Pollak w swoich „analizach” prozy Marty Grzebuły przekroczył subtelną granicę dzielącą krytykę, nawet ostrą, od werbalnego kamienowania. I temu muszę się sprzeciwić z całą mocą.

No, to żeśmy się uśmiali, a uśmialiśmy się dlatego, że Królik komentował nasz wpis dotyczący wolności słowa i wyglądało na to, że zgadza się z naszą tezą, że kiedy postawimy wolności słowa granicę, to ją zlikwidujemy. Ale jak przyszło co do czego, to Królik przybiegł pierwszy, że przekroczyliśmy granicę. Chociaż, przyznajmy uczciwie, nie taką zwykłą a subtelną. Gdzie przebiega subtelna granica, decyduje Królik. Marcin Królik, ul. Mysia 3, Warszawa.

Wszyscy używamy ostrych słów – ja również – trudno mi jednak uważać za krytykę ciągnące się w nieskończoność drobiazgowe rozbiory zdań i całych paragrafów.

Czyli ostre słowa – owo potworne „werbalne kamienowanie” – to „drobiazgowe rozbiory zdań i całych paragrafów”. Domyślamy się, że Królik używa smartfonu wyłącznie do dzwonienia, bo skoro wychował się w świecie, gdzie telefon służył do dzwonienia, to przecież nie może być tak, żeby służył jeszcze do czegoś innego. Królik, chociaż pisze w internecie, nie zauważył, że tenże internet z jednej strony umożliwił publikowanie wszelkiej maści grafomanom, z drugiej zaś zlikwidował bolączkę krytyków gazetowych, jaką był brak miejsca na dokładne omówienie utworu. Te dwa czynniki spowodowały pojawienie się nowej formy krytyki literackiej: ciągnące się w nieskończoność drobiazgowe rozbiory zdań i całych paragrafów. Bo jest na to miejsce i dlatego, że jest to najbardziej adekwatny sposób krytyki w przypadku utworu stricte grafomańskiego. Weź się pan, panie Królik, dokształć i zajrzyj sobie na przykład na stronę Niezatapialnej Armady Kolonasa Waazona. A jak pan już tamtą stronę sobie obejrzysz, to wziąwszy pod uwagę, że ci ludzie „werbalnie ukamienowali” grubo ponad dwustu autorów, a długość ich analiz bije moje na głowę o kilka, właśnie, długości, poinformuj, jaką przewidujesz dla nich karę. Łamanie kołem czy przypalanie żywym żelazem.

Pretensje Królika to kuriozum nie z tej ziemi. Facetowi nie podoba się, że zbyt dobrze uzasadniłem krytykę. Że punkt po punkcie wykazałem, że utwór Grzebuły jest grafomański. Ale gdybym wygłosił taką opinię ex cathedra, wtedy przyleciałby pierwszy z pretensjami „A gdzie uzasadnienie?!”. Gdybym podał dwa przykłady, krzyczałby: „No coś pan, na podstawie dwóch błędów chcesz twierdzić, że ktoś nie umie pisać?! Każdemu mogą się zdarzyć dwa błędy!”.

Trudno nie uznać za umyślne pastwienie się sytuacji, gdy autorka publicznie, na Facebooku, ogłasza zamiar złożenia pozwu, a jej adwersarz publikuje kolejną taką kolubrynę.

„Pastwić się” to, jak podaje „Słownik języka polskiego” pod red. Szymczaka „postępować z kimś okrutnie (szczególnie z osobą bezbronną)”. Osoba bezbronna najpierw zaatakowała adwersarza w swojej powieści. Następnie osoba bezbronna wytoczyła przeciwko niemu ciężkie działa w postaci procesu sądowego. Kontrę pan Królik uznał za pastwienie się. Coś panu powiem, panie Królik. Gdyby Grzebuła nie wymyśliła Pylona, a któryś z czytelników by mi o tym nie napisał, więcej pewnie bym się jej twórczością nie zajmował. Ale gdyby Pylona nie było, to na zapowiedź pozwu wziąłbym tekst Grzebuły i specjalnie napisał analizę. Bo to była jedyna możliwa reakcja na skandaliczną próbę zamknięcia krytykowi ust: pokazać, że się temu szantażowi nie ulegnie. Jarzysz pan konkluzję czy muszę panu wprost napisać? To, że ja się Grzebułą zajmuję, zawdzięcza ona w dużej mierze sama sobie.

Paweł Pollak z uporem maniaka młotkuje mantrę, że robi to dla dobra literatury. Śmiem w to wątpić. Literatura ma od groma ważniejszych (i poważniejszych) problemów niż garstka ludzi realizujących hobby po godzinach.

Orzekł Marcin Królik. Jak widzimy, to Marcin Królik definiuje problemy literatury, ustala, które są ważne i o których należy pisać. Marcin Królik, ul. Mysia 3, Warszawa.

Kiedy Paweł Pollak ostatnio czytał jakiś ciekawy debiut?

Oho. Coraz lepiej, Marcin Królik będzie mi teraz dyktował, co mam czytać. A jak ja nie chcę czytać debiutów, tylko powieść Marty Grzebuły, to co, panie Królik? A czemu jej powieść gorsza od ciekawego debiutu? Czyżby nie uważał jej pan za pełnoprawną pisarkę? To za jaką?

I nie mam tu na myśli produkcji komercyjnej. Kiedy ostatnio rozgorzała jakaś naprawdę ważka dyskusja wokół książki? Gdzie jest głęboko intelektualna eseistyka około literacka? Bo chyba za takową trudno uznać zerżnięte z materiałów promocyjnych „recki” w działach kulturalnych coraz gorzej redagowanych gazet. Dlaczego lekturowy kanon wyznaczają dzisiaj nie wybitne dzieła, lecz nagrody i budowane na ich podstawie rankingi? I czemu – wreszcie – te nagrody mają wydźwięk stricte środowiskowy? I jak to się dzieje, że literaci z jednego towarzystwa gardzą tymi z drugiego, na ogół nawet ich nie znając?
Dlaczego Paweł Pollak się tym nie zajmuje, skoro aż tak leży mu na sercu dobro rodzimego piśmiennictwa?

Dlatego, że Paweł Pollak nie musi pisać o tym, o czym pisać mu pan Królik z ulicy Mysiej nakaże. Paweł Pollak sam sobie dobiera tematy i sam decyduje, pod jakim kątem chce pisać o literaturze. Przy czym teza, że pan Pollak pisze wyłącznie o grafomanach, jest z gruntu nieprawdziwa. Pan Pollak zamieścił np. kilka tygodni temu znakomite opowiadanie Hjalmara Söderberga pt. Pocałunek. Wielowarstwowe, dające asumpt do wielorakich analiz, napisane pięknym językiem. Polska premiera jednego z klasycznych opowiadań w literaturze szwedzkiej. Czy pana Królika ten najwyższej próby literackiej utwór zainteresował? Czy pan Królik zamieścił pod nim komentarz, napisał o nim u siebie na blogu, udostępnił na Facebooku? Nie. Ale jak wybuchła gównoburza, to pan Królik jest wszędzie, wszędzie się wypowiada i komentuje, co myśli o gównoburzy. I krzyczy, że ja nie zajmuję się tak literaturą, jak powinienem. Znasz pan słowo „hipokryzja”, panie Królik?

Jednak wolność to również odpowiedzialność. I świadomość, że ma się w ręku niebezpieczną broń. Słowa mogą zabijać. (…) Na blogu Pawła Pollaka odbywa się w tej chwili sieciowy lincz na Marcie Grzebule. Komentarzy przybywa, lajków też – wykres statystyk na pewno szybuje w kosmos. Głupia stara baba, co nie potrafi się pogodzić z brakiem talentu, chce ciągać po sądach pisarza, chce mu kneblować usta. Jak trzeba być emocjonalnie kalekim, żeby nie dostrzegać całego wachlarza odcieni szarości. To jest zwyczajnie i po ludzku okrutne.

To już nie ma nic wspólnego z opinią. To jest obrzydliwy szantaż moralny. Nie krytykujcie Grzebuły, nie śmiejcie się z niej, bo kobieta jeszcze gotowa popełnić samobójstwo. Jeśli chce pan, panie Królik, znaleźć winnych, którzy doprowadzili do tego, że ta kobieta jest wyśmiewana, to udaj się pan łaskawie do właścicieli Warszawskiej Firmy Wydawniczej i Evanartu, którzy wprowadzili ją w przekonanie, że jest pisarką. Udaj się pan do Katarzyny Krzan, redaktor naczelnej E-bookowa, która „wydaje” i sprzedaje jej książki z pełną świadomością, że to są kompletne gnioty. Udaj się pan do jej „przyjaciół”, którzy nie umieją jej powiedzieć, żeby dała sobie spokój. Udaj się pan do blogerów i krytyków, którzy podtrzymują jej ułudę, że dobrze pisze. Spójrz pan na siebie, bo takimi wpisami utwierdzasz ją w przekonaniu, że racja jest po jej stronie. Jak pan się tak o nią troszczysz, to pójdź pan do niej i przekonaj ją, żeby przestała się ośmieszać, wystawiając swoje kalekie utwory na widok publiczny, a odchrzań się pan od ludzi, którzy oceniają to, co mają prawo oceniać, i śmieją się z tego, co jest śmieszne.
A jak już pan do niej pójdziesz i usłyszysz, że jesteś jej wrogiem, plujesz jadem i zostałeś zmanipulowany przez Pollaka, to może wtedy do pana dotrze, że to nie żadna zahukana staruszka, tylko cwana baba, która świetnie potrafi wykorzystać image miłej starszej pani, by skupić wokół siebie zwolenników, która świetnie potrafi zorganizować kampanię kłamstw i oszczerstw, która sprawnie zwalcza krytyka (nie krytykę), zohydzając go na wszelkie możliwe sposoby, która ma siły i środki, by walczyć z nim nawet w sądzie.

A skoro jesteśmy przy sądzie, to zauważmy, że Królik albo nie dostrzega podstawowego aspektu całej sprawy, czyli tego, że mamy do czynienia z bezprecedensową próbą zakneblowania krytyki i zmuszenia recenzentów, by odstąpili od wyśmiewania utworów, które uważają za grafomańskie, albo go kompletnie ten aspekt nie interesuje. A ja już dostaję maile, że ludzie autentycznie się boją, czy jakiś trzeciorzędny autorzyna nie przeczyta o sprawie Grzebuły i nie dojdzie do wniosku, że to wcale nie jest głupi sposób na rozprawienie się z krytykami. I dodają, że w ich przypadku byłby to sposób skuteczny.

Marta Grzebuła ma prawo żyć.

A ktoś ją, przepraszam, morduje? Stuknij się pan w głowę, panie Królik.

Ma prawo pisać, co i jak chce. I wydawać to, gdzie chce, jeśli taka jej wola i zawartość budżetu. Ma też prawo zamieszczać na Facebooku zdjęcia piesków i kwiatków. A Paweł Pollak ma prawo mieszać ją z błotem. Tylko że w moich oczach odrobinę mniejsze. Najgorszy rodzaj pogardy to taki, któremu za punkt wyjścia służy jakaś racjonalnie uzasadniona słuszność, choćby cząstkowa. Trudno takie zło obalić, bo skutecznie się broni – Pollak na przykład za tarczę bierze sobie Barańczaka – ale to nie znaczy, że można być na nie ślepym. I nie można milczeć. Nigdy! Żadna wolność słowa do tego nie uprawnia.

Pogarda? Mówienie komuś, że jest niekompetentny, to gardzenie nim? Zło? Zło, panie Królik? Według jakich standardów prześmiewcza krytyka grafomańskiego utworu jest złem? Weź pan zadzwoń do najbliższej podstawówki i poproś, żeby pozwolili panu wziąć udział w zajęciach z etyki.