O piractwie raz jeszcze

Na swoim blogu Piotr Lipiński przedstawił historię wydania e-booka pt. „Piąta Komenda”. Historia trafiła również na blog Świat Czytników i do „Gazety Wyborczej”. Lipińskiego do zainteresowania się książką elektroniczną skłonili piraci, którzy ukradli jego tekst i udostępnili go w złodziejskim serwisie. I niestety ten fakt jest przedstawiany niemal jako coś pozytywnego (co znalazło wyraz choćby w tytule w Świecie Czytników: „Piąta Komenda”, czyli jak piraci mogą nakłonić do wydania e-booka). Autor książki wyraźnie prezentuje postawę: nic wielkiego się nie stało, a w sumie wyszło mi to na dobre. Postawę bardzo szkodliwą, bo to woda na młyn piratów, nie zdziwię się, kiedy w kolejnej dyskusji o prawach autorskich, ktoś zamieści link do jego artykułu, wskazując, że piractwo nie jest wcale takie złe i samym autorom nie przeszkadza. Jak Lipiński nie chce ścigać złodziei, jego sprawa, ale nie powinien bagatelizować złodziejstwa i utrudniać walki z piractwem innym. Zwłaszcza że ta walka - przynajmniej w Polsce - jest dopiero na etapie uświadamiania, że piractwo nie jest niczym innym, jak zwykłą kradzieżą. Oczywiście, z rzeczy złych mogą wyniknąć dobre. Mogło się na przykład zdarzyć, że złodzieje ukradliby Lipińskiemu nie tekst, tylko meble. Może by się nawet ucieszył, bo dawno chciał je wymienić, ale nie mógł się zebrać, a teraz już musiałby pójść do sklepu. Może dzięki temu zapoznałby się z najnowszymi trendami w meblarstwie i miałby ładniejsze, wygodniej urządzone mieszkanie. Ale czy z tego wypływałaby konkluzja, że okradanie mieszkań nie jest procederem tak całkowicie zasługującym na potępienie?

Historia Lipińskiego obala dwa mity, którymi poplecznicy piractwa starają się je usprawiedliwiać. Pierwszy brzmi, że przyczyną są zbyt wysokie ceny książek, a drugi, że nie powoduje ono wcale wielkich szkód, bo tak naprawdę ściągający książki za darmo wcale ich nie czytają, tylko zapełniają sobie dyski na zapas i nawet nie patrzą czym. Nieprawda, skoro złodzieje pojawili się na blogu Lipińskiego, żeby ukradzioną książkę opatrzyć sobie okładką. Doskonale wiedzieli, co ukradli i chcieli mieć, że tak powiem, komplet. Autor to spostrzegł i zaproponował uiszczenie niskiej opłaty za zalegalizowanie książki. Nie zapłacił mu nikt. Ani jedna osoba. Proszę więc nie mówić, że piractwo jest spowodowane przez zbyt wysokie ceny. Jest to prawdą tylko w tym sensie, że dla złodzieja każda cena wyższa niż zero złotych jest zbyt wysoka.

Pod wpisem na blogu Świat Czytników wywiązała się dyskusja o piractwie, w której znowu próbowano usprawiedliwiać ten - nazywajmy rzecz po imieniu - złodziejski proceder, ale że dzielnie odpór piratom dał Artur Boratczuk, nie będę się już do tego odnosił. Jedna tylko kwestia: w dyskusji podnoszono, że przestępstwo popełnia udostępniający ukradziony plik, a nie ten, kto go pobiera. Na gruncie prawa autorskiego tak rzeczywiście jest, zgodnie z artykułem 116 ustawy o prawie autorskim, jeśli ktoś rozpowszechnia utwór nie mając do tego uprawnień, podlega karze do dwóch lub trzech lat pozbawienia wolności. Do dwóch, jeśli nie ma z tego korzyści (czyli nieodpłatne udostępnianie też jest zabronione), do trzech, jeśli na tym zarabia. W kodeksie karnym (art. 292) jest jednak opisane takie przestępstwo, jak paserstwo nieumyślne: "Kto rzecz, o której na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że została uzyskana za pomocą czynu zabronionego, nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Czyli jeśli kupimy za 10 tys. samochód wart 50 tys., a okaże się, że pochodził z kradzieży, możemy odpowiadać z tego artykułu. Nie wiedzieliśmy, że samochód był kradziony, ale z powodu zbyt niskiej ceny powinniśmy powziąć takie podejrzenie. O istnieniu tego przestępstwa dowiedziałem się, kiedy tłumaczyłem dokumenty związane z kradzieżami ubrań w szwedzkich sklepach. Złodziej wpadł przy którejś tam kradzieży i miał w samochodzie - jak podejrzewali śledczy, ale czego nie potrafili mu udowodnić - rzeczy ukradzione wcześniej. Sam złodziej twierdził, że nabył je na dworcu od przygodnego znajomego za okazyjną cenę. I podał tę niską cenę, żeby uwiarygodnić swoją bajeczkę, że przecież nikt nie zrezygnuje z okazji do tak taniego zakupu. Szwedzki sąd wziął jego zeznania za dobrą monetę i na ich podstawie skazał go właśnie za paserstwo nieumyślne. Jak widać, kiedy się kłamie, żeby zataić jedno przestępstwo, trzeba uważać, żeby nie przyznać się do innego.
Wróćmy jednak do piratów. Chyba nikt z pobierających pliki z Chomikuj nie ma wątpliwości, że nie są one tam udostępnione legalnie, więc ściąganie ich będzie przynajmniej paserstwem nieumyślnym, bo nie trzeba rzeczy „uzyskanej za pomocą czynu zabronionego” kupować, wystarczy ją przyjmować. Choć muszę przyznać, że zdziwiłem się, kiedy zobaczyłem, że niektórzy poważnie traktują klauzulę, jaką złodzieje opatrują nielegalne pliki, że zgodnie z polskim prawem utwór chroniony można pobrać na 24 godziny, a potem należy go wykasować. Nie ma żadnej ustawy, która by na coś takiego zezwalała. Jeśli ktoś nie posiada majątkowych praw do utworu albo stosownej licencji od twórcy, nie ma prawa udostępniać jego utworu innym nawet na pięć minut.

PS. W związku z powtarzającymi się pytaniami, kiedy będzie nowe wydanie poradnika „Jak wydać książkę”, informuję, że za jakiś miesiąc. W tej chwili trwa konkurs na okładkę, więc jeśli ktoś chce spróbować sił, to zapraszam. Proszę zwrócić uwagę na słowo „niesztampową” w ogłoszeniu, bo znowu dominują propozycje z leżącą przy maszynie do pisania książką.